کد مطلب:277238 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:131
دلایل خاتمیت پیامبر اسلام در روایات
گرچه آیاتی كه متذكّر شدیم برای اثبات عمومیّت دعوت پیامبر و خاتمیّت آن حضرت كفایت می كند؛ ولی باید توجّه داشت كه دلایل خاتمیّت پیامبر منحصر به آیات قرآنی نیست؛ بلكه در این زمینه روایات فراوانی از خود آن حضرت و سایر پیشوایان معصوم (علیهم السلام) نیز رسیده است كه برای نمونه، برخی از آنها را در اینجا می آوریم:
1 ـ در حدیث مشهوری كه در بسیاری از منابع اهل سنت از پیامبر اكرم نقل شده، آمده است كه آن حضرت فرمود:
«اِنَّ مَثَلِی وَ مَثَلُ الأنبیاء مِنْ قَبلِی كَمَثَلِ رَجُل بنی بیتاً فَأحْسَنَهُ وَ أجْمَلَهُ. إلاّ مَوضِعَ لَبنَة مِنْ زاوِیَة، فَجَعَلَ النّاسُ یَطُوفُونَ بِهِ وَیَعْجَبُونَ لَهُ وَ یَقُولُون: هَلاّ وُضِعَتْ هذه اللَّبِنِة؟
قالَ: فَأنا اللَّبنةُ، وَأنا خاتَمُ النَّبیّینَ». [1] .
«مَثَل من در مقایسه با انبیای پیش از من، همانند مردی است كه خانه ای بنا كند و در كمال و زیبایی آن بكوشد و فقط در گوشه ای از آن جای خشتی باقی بگذارد، و مردم گرد آن بگردند و بگویند: بنایی زیباتر از این نیست جز این كه
[ صفحه 372]
جای یك خشت آن خالی است.
سپس فرمود: من به جای همان خشت هستم و انبیا با آمدن من به آخر رسیدند».
و در حدیث دیگری در ذیل آن آمده است كه پیامبر اكرم فرمود:
«فَأنَا مَوضِع اللَّبِنةِ، جِئتُ فَختَمْتُ الأنبیاء». [2] .
«من به جای همان خشت آخرینم، آمدم و پیامبران را پایان دادم».
2 ـ حدیث معروف «منزلت» كه در رابطه با مسأله جانشینی امیر مؤمنان علی (علیه السلام) به جای پیامبر در مدینه، به هنگام رفتن رسول خدا به جنگ «تبوك» است، و این حدیث در كتب مختلف شیعه و سنّی نقل شده و اكثر بزرگان اهل سنّت آن را از پیامبر نقل كرده اند، آمده است كه پیامبر اكرم به علی (علیه السلام) فرمود:
«أنْتَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ موسی إلاّ أنّه لا نَبِیّ بَعْدِی». [3] .
«تو نسبت به من، به منزله هارون نسبت به حضرت موسی (علیه السلام) هستی جز این كه بعد از من پیامبری نیست».
3 ـ در پایان خطبه حجّة الوداع كه رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به عنوان یك وصیت نامه جامع برای مردم ایراد نموده، آمده است كه آن حضرت فرمود:
«ألا فَلْیُبلِّغ شاهِدُكُمْ غائبكُمْ لا نَبیَّ بَعدِی وَلا اُمَّة بَعدكُمْ». [4] .
«این سخن را حاضران به غائبان برسانند كه بعد از من پیامبری نیست، و پس از شما ـ اُمّت اسلام ـ اُمّتی نخواهد بود».
4 ـ در بسیاری از خطبه های «نهج البلاغه» نیز مسأله خاتمیّت پیامبر اسلام صریحاً آمده است از جمله:
در نخستین خطبه «نهج البلاغه» امیر مؤمنان علی (علیه السلام) پس از بر شمردن برنامه های پیامبران گذشته می فرماید:
[ صفحه 373]
«... بَعَثَ اللهُ سُبْحانَهُ مُحَمَّداً رَسُول الله لاِنْجازِ عِدَتِهِ وَ إتمامِ نُبُوَّتِهِ». [5] .
«خداوند سبحان، حضرت محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) فرستاده خود را برای تحقّق بخشیدن به وعده هایش و پایان دادن به سلسله انبیا و پیامبران مبعوث فرمود».
و در خطبه دیگر در توصیف پیامبر اسلام می فرماید:
«أمِینُ وَحْیِهِ، وَخاتَمُ رُسُلِهِ، وَبَشیرُ رَحْمَتِهِ، وَ نَذِیرُ نقمَتِهِ». [6] .
«او امین وحی خدا، و خاتم پیامبران، و بشارت دهنده رحمت خدا، و بیم دهنده از عذاب الهی بود».
و در یك خطبه دیگر در مورد بعثت آن حضرت می فرماید:
«أرْسَلَهُ عَلی حِین فَترَة مِنَ الرُّسُلِ، وَ تنازُع مِنَ الألْسُنِ، فَقَفّی بِهِ الرُّسُلَ، وَ خَتَمَ بِهِ الْوَحْیَ». [7] .
«خداوند عالم، پیامبر اسلام را پس از دوران فترت ـ در زمانی كه هیچ پیامبری باقی نمانده بود ـ به رسالت فرستاد، و این در حالی بود كه نزاع و درگیری لفظی میان مذاهب مختلف همچنان ادامه داشت، و خداوند او را بعد از همه پیامبران به پیامبری مبعوث نمود، و وحی آسمانی را به وسیله آن حضرت پایان داد».
5 ـ در حدیثی از امام حسن مجتبی (علیه السلام) آمده است كه فرمود:
«عدّه ای یهودی نزد پیامبر آمدند و گفتند: ای محمّد! تویی كه گمان می بری فرستاده خدایی و همانند حضرت موسی (علیه السلام) برتو وحی فرستاده می شود؟!
پیامبر كمی سكوت كرد، سپس فرمود: آری! منم سیّد فرزندان آدم و به این افتخار نمی كنم، من خاتم پیغمبران، و پیشوای پرهیزكاران، و فرستاده پروردگار جهانیانم». [8] .
6 ـ در ضمن حدیثی از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است كه فرمود:
[ صفحه 374]
«... لَقَدْ خَتَمَ اللهُ بِكِتابِكُمُ الْكُتُبَ، وَ خَتَمَ بِنَبِیِّكُمْ الأنبیاءَ». [9] .
«خداوند با كتاب آسمانی شما ـ قرآن ـ به همه كتابهای آسمانی پایان داد و با پیامبر شما سلسله انبیاء را به پایان رسانید».
7 ـ در حدیث دیگری كه در همین زمینه از امام صادق (علیه السلام) روایت شده چنین آمده است كه فرمود:
«إنّ اللهَ خَتَمَ بِنَبِیِّكُمْ النَّبِیّینَ فَلا نَبیَّ بَعْدَهُ أبَداً، وَ خَتَمَ بِكِتابِكُمُ الكُتُبَ فَلا كِتابَ بَعْدَهُ أبَداً». [10] .
«خدای تعالی، با پیامبر شما سلسله انبیا را ختم نمود، پس هرگز بعد از او پیامبری نخواهد آمد، و با كتاب آسمانی شما - قرآن ـ به تمام كتابهای آسمانی پایان داد، پس هرگز كتابی بعد از آن نازل نخواهد شد».
احادیثی كه در این زمینه در منابع اسلامی وارد شده بسیار زیاد و فراوان است، به طوری كه در كتاب «معالم النبوّة»، 135 حدیث از كتابهای علمای اسلام از شخص پیامبر گرامی اسلام و سایر پیشوایان بزرگ اسلام در این باره گرد آوری شده است.
1 ـ در حدیث مشهوری كه در بسیاری از منابع اهل سنت از پیامبر اكرم نقل شده، آمده است كه آن حضرت فرمود:
«اِنَّ مَثَلِی وَ مَثَلُ الأنبیاء مِنْ قَبلِی كَمَثَلِ رَجُل بنی بیتاً فَأحْسَنَهُ وَ أجْمَلَهُ. إلاّ مَوضِعَ لَبنَة مِنْ زاوِیَة، فَجَعَلَ النّاسُ یَطُوفُونَ بِهِ وَیَعْجَبُونَ لَهُ وَ یَقُولُون: هَلاّ وُضِعَتْ هذه اللَّبِنِة؟
قالَ: فَأنا اللَّبنةُ، وَأنا خاتَمُ النَّبیّینَ». [1] .
«مَثَل من در مقایسه با انبیای پیش از من، همانند مردی است كه خانه ای بنا كند و در كمال و زیبایی آن بكوشد و فقط در گوشه ای از آن جای خشتی باقی بگذارد، و مردم گرد آن بگردند و بگویند: بنایی زیباتر از این نیست جز این كه
[ صفحه 372]
جای یك خشت آن خالی است.
سپس فرمود: من به جای همان خشت هستم و انبیا با آمدن من به آخر رسیدند».
و در حدیث دیگری در ذیل آن آمده است كه پیامبر اكرم فرمود:
«فَأنَا مَوضِع اللَّبِنةِ، جِئتُ فَختَمْتُ الأنبیاء». [2] .
«من به جای همان خشت آخرینم، آمدم و پیامبران را پایان دادم».
2 ـ حدیث معروف «منزلت» كه در رابطه با مسأله جانشینی امیر مؤمنان علی (علیه السلام) به جای پیامبر در مدینه، به هنگام رفتن رسول خدا به جنگ «تبوك» است، و این حدیث در كتب مختلف شیعه و سنّی نقل شده و اكثر بزرگان اهل سنّت آن را از پیامبر نقل كرده اند، آمده است كه پیامبر اكرم به علی (علیه السلام) فرمود:
«أنْتَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ موسی إلاّ أنّه لا نَبِیّ بَعْدِی». [3] .
«تو نسبت به من، به منزله هارون نسبت به حضرت موسی (علیه السلام) هستی جز این كه بعد از من پیامبری نیست».
3 ـ در پایان خطبه حجّة الوداع كه رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به عنوان یك وصیت نامه جامع برای مردم ایراد نموده، آمده است كه آن حضرت فرمود:
«ألا فَلْیُبلِّغ شاهِدُكُمْ غائبكُمْ لا نَبیَّ بَعدِی وَلا اُمَّة بَعدكُمْ». [4] .
«این سخن را حاضران به غائبان برسانند كه بعد از من پیامبری نیست، و پس از شما ـ اُمّت اسلام ـ اُمّتی نخواهد بود».
4 ـ در بسیاری از خطبه های «نهج البلاغه» نیز مسأله خاتمیّت پیامبر اسلام صریحاً آمده است از جمله:
در نخستین خطبه «نهج البلاغه» امیر مؤمنان علی (علیه السلام) پس از بر شمردن برنامه های پیامبران گذشته می فرماید:
[ صفحه 373]
«... بَعَثَ اللهُ سُبْحانَهُ مُحَمَّداً رَسُول الله لاِنْجازِ عِدَتِهِ وَ إتمامِ نُبُوَّتِهِ». [5] .
«خداوند سبحان، حضرت محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) فرستاده خود را برای تحقّق بخشیدن به وعده هایش و پایان دادن به سلسله انبیا و پیامبران مبعوث فرمود».
و در خطبه دیگر در توصیف پیامبر اسلام می فرماید:
«أمِینُ وَحْیِهِ، وَخاتَمُ رُسُلِهِ، وَبَشیرُ رَحْمَتِهِ، وَ نَذِیرُ نقمَتِهِ». [6] .
«او امین وحی خدا، و خاتم پیامبران، و بشارت دهنده رحمت خدا، و بیم دهنده از عذاب الهی بود».
و در یك خطبه دیگر در مورد بعثت آن حضرت می فرماید:
«أرْسَلَهُ عَلی حِین فَترَة مِنَ الرُّسُلِ، وَ تنازُع مِنَ الألْسُنِ، فَقَفّی بِهِ الرُّسُلَ، وَ خَتَمَ بِهِ الْوَحْیَ». [7] .
«خداوند عالم، پیامبر اسلام را پس از دوران فترت ـ در زمانی كه هیچ پیامبری باقی نمانده بود ـ به رسالت فرستاد، و این در حالی بود كه نزاع و درگیری لفظی میان مذاهب مختلف همچنان ادامه داشت، و خداوند او را بعد از همه پیامبران به پیامبری مبعوث نمود، و وحی آسمانی را به وسیله آن حضرت پایان داد».
5 ـ در حدیثی از امام حسن مجتبی (علیه السلام) آمده است كه فرمود:
«عدّه ای یهودی نزد پیامبر آمدند و گفتند: ای محمّد! تویی كه گمان می بری فرستاده خدایی و همانند حضرت موسی (علیه السلام) برتو وحی فرستاده می شود؟!
پیامبر كمی سكوت كرد، سپس فرمود: آری! منم سیّد فرزندان آدم و به این افتخار نمی كنم، من خاتم پیغمبران، و پیشوای پرهیزكاران، و فرستاده پروردگار جهانیانم». [8] .
6 ـ در ضمن حدیثی از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است كه فرمود:
[ صفحه 374]
«... لَقَدْ خَتَمَ اللهُ بِكِتابِكُمُ الْكُتُبَ، وَ خَتَمَ بِنَبِیِّكُمْ الأنبیاءَ». [9] .
«خداوند با كتاب آسمانی شما ـ قرآن ـ به همه كتابهای آسمانی پایان داد و با پیامبر شما سلسله انبیاء را به پایان رسانید».
7 ـ در حدیث دیگری كه در همین زمینه از امام صادق (علیه السلام) روایت شده چنین آمده است كه فرمود:
«إنّ اللهَ خَتَمَ بِنَبِیِّكُمْ النَّبِیّینَ فَلا نَبیَّ بَعْدَهُ أبَداً، وَ خَتَمَ بِكِتابِكُمُ الكُتُبَ فَلا كِتابَ بَعْدَهُ أبَداً». [10] .
«خدای تعالی، با پیامبر شما سلسله انبیا را ختم نمود، پس هرگز بعد از او پیامبری نخواهد آمد، و با كتاب آسمانی شما - قرآن ـ به تمام كتابهای آسمانی پایان داد، پس هرگز كتابی بعد از آن نازل نخواهد شد».
احادیثی كه در این زمینه در منابع اسلامی وارد شده بسیار زیاد و فراوان است، به طوری كه در كتاب «معالم النبوّة»، 135 حدیث از كتابهای علمای اسلام از شخص پیامبر گرامی اسلام و سایر پیشوایان بزرگ اسلام در این باره گرد آوری شده است.
[1] صحيح بخاري، ج 3، ص 10973، از ابواب و كتب صحيح بخاري ؛ كتاب المناقب، باب 18، ح 3534 و ح 3535.
[2] صحيح مسلم، ج 15 ـ 16، كتاب الفضائل، ص 52.
[3] الصواعق المحرقه، ص 177؛ ذخائر العقبي، ص 79؛ تاريخ بغداد، ج 7، ص 453.
[4] بحار الانوار، ج 21، ص 381، ح 8.
[5] نهج البلاغه فيض، ص 35، خ 1.
[6] همان، ص 558، خ 172.
[7] همان، ص 412، خ 132.
[8] تفسير صافي، ج 2، ص 243.
[9] كافي، ج 1، ص 177، حديث 4.
[10] همان، ص 269، حديث 3.